Kompanzasyon Panosu Yapımı Rehberi
Elektrik enerjisini en verimli biçimde kullanmak, enerjinin devamlılığı ve kalitesi için çok önemlidir. Elektrik enerjisini en verimli şekilde kullanmak da kompanzasyon ile mümkündür. Bu yazımızda kompanzasyon pano, kompanzasyon panosu yapımı ve kompanzasyon panosu nasıl yapılır gibi sorulara cevap verdik.
Kompanzasyon Nedir?
Sanayilerin varlığı, neredeyse tamamen elektrik enerjisine bağlıdır. Elektrik enerjisinin boş yere harcanması hem enerjinin geleceğini hem de sanayinin geleceğini tehlikeye atar. Sanayi gibi çok enerji kullanan yerlerde enerjinin dağıtımı özen isteyen bir iştir. Sanayilerde kullanılan enerjinin hem kaliteli hem de verimli olabilmesi için kompanzasyon sistemleri kullanılır.
Kompanzasyon denilen sistemin amacı iletim sistemine gelen akım ile gerilimin arasındaki faz açılarının arasındaki farkı en uygun seviyeye getirmektir. Bu yapılan işlem ile sistemde istenmeyen güç olan reaktif güç sıfıra yaklaştırılmaya çalışılır. Yapılan bu işlem ile şebekelere ve enerji nakil hatlarına gereksiz yük oluşturan reaktif güç en az seviyeye indirgenmiş olur.
Kompanzasyon Panolarının Kullanım Amacı Nedir?
Kullanmakta olduğumuz bütün elektrikli aletler aktif enerji kullanır. Fakat motorlu aletler ve cihazların tümü aktif enerjinin yanı sıra reaktif güç de kullanır. Kompanzasyon pano kullanmayan ya da devre dışı bırakan işletmeler devlete aktif güce ödedikleri bedelin yanı sıra reaktif güce de bir bedel öderler. Bu bedel aktif güç bedelinin yaklaşık %23 ile %91 arasında değişmektedir. Fazladan bu bedeli ödemek istemeyen işletmelerin kompanzasyon pano bakımlarını düzenli aralıklarla yaptırmaları gerekmektedir.
Kompanzasyon Panoları Nasıl Yapılır?
Kompanzasyon panosu yapımı için hizmet veren birçok firma vardır. Özellikle fabrika tarzı bir işletmeye sahip kişilerin bu tarz firmalarla görüşüp kompanzasyon panosu için gerekli bilgileri almaları gerekmektedir. Pano yapımı için gerekli donanıma sahip olmak gerekir fakat kompanzasyon şeması olmadan kompanzasyon panosu da yapılamaz. Pano yapacaklar gibi kompanzasyon şeması çizecek olan kişilerin de yeterli bilgi ve donanıma sahip olmaları gerekir. Yapımı aşamasın da ise hattan gelen enerji kompanzasyon panosuna paralel olarak bağlanır ve enerjini kompanze edilmesi sağlanır.
Kompanzasyon Panolarında Kullanılan Reaktif Güç Kontrol Rölesi
Kompanzasyon panosunda kullanılan güç kontrol rölesi panonun beyni sayılmaktadır. Kullanılan veya gerektiğinden az gelen reaktif gücün faturaya yansımasında rol oynayan reaktif güç rölesi kompanzasyon panolarında büyük bir öneme sahiptir. Bu rölenin tesisin gücüne göre takılması gerekmektedir. İlerleyen dönemlerde tesise ilave edilen yükler reaktif güç rölesinin iyi çalışmasına engel olabilir. Çok hassas ölçümler yapan bu aletin kaliteli olmasına dikkat edilmelidir.
Kompanzasyon Yapılması Gerekli midir? Neden Yapılmalıdır?
Dünyamızın en büyük ihtiyaçlarından biri olan elektrik enerjisi her birime olabildiğince az kayıpla iletilmelidir. Kayıpların az olması enerjiyi en yüksek verimde kullanmak ve israf etmemek anlamına gelir. Günümüzde sanayinin iyice gelişmesiyle elektrik enerjisine olan ihtiyacımız da artmıştır. Bu ihtiyacı karşılamak için elektrik enerjisinin en verimli biçimde iletilmesi gerekmektedir. Kompanzasyon yapmak, elektrik enerjisinin verimli kullanılması için gereken en önemli etkendir. Kompanzasyon yaptırmak devlet tarafından yasalarla zorunlu kılınmıştır. Yani reaktif güç kullanan tüm işletmelerin kompanzasyon yapması zorunludur.
Evlerde ve Küçük İşletmelerde Neden Kompanzasyon Yapılmaz?
Evlerde ve küçük işletmelerde kullanılan güç sanayi tipi işletmelerde kullanılan güçten çok küçüktür. Bundan dolayı çekilen reaktif ihmal edilecek kadar düşük olur ve kompanzasyona ihtiyaç duyulmaz. Evlerde ve küçük işletmelerde aylık üç kilovolta kadar reaktif güç tüketiminden bedel alınmaz. Fakat bu reaktif güç değerinin üzerinde kullanım olursa faturaya yansıtılır. Bu sınır devlet tarafından yasalarla belirlenmiştir.
Kompanzasyon Panosu Yapımı
Direnç bazlı olan devrelerde yer alan faz farkı, kapasitif devrelerde akım voltaj değerinden ileride olacak şekilde, endüktif devrelerde ise akım geride olacak şekilde değiştirilmektedir. Kompanzasyon panosu yapımı esnasında de bu devrelerin dikkatli bir şekildekurulması ve değerlendirilmelerin ona göre yapılması gerekir. Bir sistemin mevcut olan ve görünür gücünün değişmemesi, ancak faz farkına bağlı olan etmenlerden ötürü bileşenlerin aktif ve reaktif olmak üzere değişkenlik göstermesinden ötürü kompanzasyon panosuna ihtiyaç duyulur. Kompanzasyon panosu bu işlevsellik ile tesislerde kullanılmaktadır.
Kompanzasyon Panosunun Yapılışı
İşletme içerisinde yer alan cihazlar, motorlar, bobinli aletler ve trafoların endüksiyon sistemi ile çalıştığı bilinmektedir. Şebekeden aktif ve reaktif gücün çekilmesi ile beraber bobinler manyetik bir alana girerler. Oluşan reaktif gücün trafoda ek yük meydana getirmesi binen yük ile trafonun tam randımanlı çalışmasına destek olur. Kompanzasyon panosu yapımı ile bu randımanlı çalışmanın sağlanması için gerekli olan etmenlerin bir araya getirilmesi durumu söz konusudur. Kondansatörler, senkron motorlar ve daha pek çok etmen bir araya getirilerek kompanzasyon panosu oluşturulur.
Dinamik Faz Caydırıcılar
Reaktif gücün oluşumu esnasında dinamik faz caydırıcılarda aşırı uyarımı yapılmış olan motorlar kullanılmaktadır. Kompanzasyon panosu yapımı esnasında dinamik faz caydırıcılar etmen madde olarak yer almakla beraber santrallerden çekilen enerji naklinin sonunda ve tüketim merkezine gelme işleminin başında şebekeye senkron motor olarak da bilinen dinamik faz caydırıcılar bağlanarak bölgenin reaktif güç gereksinimi bu motordan karşılanır. Panonun yapımı esnasında kullanılan dinamik faz caydırıcılar verimli reaktif gücün tam randıman ile çalışmasına destek verir. Kompanzasyon panosu içerisindeki önemli etkenlerden bir tanesidir.
Senkron Kompansatör
Senkron kompansatör olarak bilinen ve kayıpların az olan uyarım donanımlarının ayar sınırları geniştir. Çok ya da az uyarlandırma yapıldığı zaman reaktif enerji üretimi ve tüketimi söz konusu olmakla beraber kompanzasyon panosunun yapımı ile ilgili etken maddelerden biri olarak pano içerisinde yer almaktadır. Reaktif enerji üreticisi olarak bilien senktron kompansatör, hat yüksüz olduğu zaman hat sonu geriliminin yükselmesine engel olabilmek adına reaktif enerji de çekmektedir. Reaktif enerji ile ilgili doğrudan bağlantı kurulmasına yardımcı olur.
Statik Faz Caydırıcılar
Kondansatör, iki iletken levha arasındaki yalıtkan bir malzeme ile sağlanan ve elektrik enerjisini depolayan devre elemanı olarak bilinen statik faz caydırıcılar kondansatörler ile beraber kullanılmaktadır. Kompanzasyon panosunun yapımında kullanılan statik faz caydırıcılar, kondansatörlerin bakımının masraflı olmamasından kaynaklı olarak ekonomik olmaları sebebi ile şuanda reaktif güç kopmanzasyonunda kullanılırlar. Senktron kompansatör ile statik faz caydırıcıların kompanasyon panosu içerisinde ayrı ayrı kullanılma durumları söz konusu olup statik faz caydırıcılar daha ekonomiktir. Panonun yapımı esnasında yer alan etken maddelerden biri olarak tercih edilir.
Reaktif Ceza
Kompanzasyon panosunun yapımı esnasında dikkat edilmesi gereken en önemli etken reaktif cezaya maruz kalmamaktır. Reaktif ve kapasitif cezalar, tesislerde yer alan kompanzasyon panolarının gerekli bakımının yapılmamasından kaynaklı olarak standart kuruluşlar tarafından verilen cezalar olarak bilinir ve oldukça maliyetlidirler. Tesiste büyüme yaşandıkça yapılmış olan kompanzasyon panosunun tesise göre küçük kalmasından ötürü alınabilecek reaktif ceza, kompanzasyon panosunun yeniden şekillendirilmesini gerektirmektedir.
Dalga akım ile beslenmekte olan bir sistem devreden akım çekerek elektrikli ısıtma aygıtının akım ile beslenmesi durumu ortaya çıkar. Bu nedenle tesisin büyümesinin sağlanması halinde kompanzasyon panosunun yeniden yapılması ve büyütülmesi gerekir. Aksi takdirde uluslararası ceza ve yetkilendirme işlemlerine sahip olan kuruluşlar tarafından reaktif ceza uygulanır.
Kompanzasyon Panosunun Yapılışı
İşletme içerisinde yer alan cihazlar, motorlar, bobinli aletler ve trafoların endüksiyon sistemi ile çalıştığı bilinmektedir. Şebekeden aktif ve reaktif gücün çekilmesi ile beraber bobinler manyetik bir alana girerler. Oluşan reaktif gücün trafoda ek yük meydana getirmesi binen yük ile trafonun tam randımanlı çalışmasına destek olur. Kompanzasyon panosu yapımı ile bu randımanlı çalışmanın sağlanması için gerekli olan etmenlerin bir araya getirilmesi durumu söz konusudur. Kondansatörler, senkron motorlar ve daha pek çok etmen bir araya getirilerek kompanzasyon panosu oluşturulur.
Dinamik Faz Caydırıcılar
Reaktif gücün oluşumu esnasında dinamik faz caydırıcılarda aşırı uyarımı yapılmış olan motorlar kullanılmaktadır. Kompanzasyon panosu yapımı esnasında dinamik faz caydırıcılar etmen madde olarak yer almakla beraber santrallerden çekilen enerji naklinin sonunda ve tüketim merkezine gelme işleminin başında şebekeye senkron motor olarak da bilinen dinamik faz caydırıcılar bağlanarak bölgenin reaktif güç gereksinimi bu motordan karşılanır. Panonun yapımı esnasında kullanılan dinamik faz caydırıcılar verimli reaktif gücün tam randıman ile çalışmasına destek verir. Kompanzasyon panosu içerisindeki önemli etkenlerden bir tanesidir.
Senkron Kompansatör
Senkron kompansatör olarak bilinen ve kayıpların az olan uyarım donanımlarının ayar sınırları geniştir. Çok ya da az uyarlandırma yapıldığı zaman reaktif enerji üretimi ve tüketimi söz konusu olmakla beraber kompanzasyon panosunun yapımı ile ilgili etken maddelerden biri olarak pano içerisinde yer almaktadır. Reaktif enerji üreticisi olarak bilien senktron kompansatör, hat yüksüz olduğu zaman hat sonu geriliminin yükselmesine engel olabilmek adına reaktif enerji de çekmektedir. Reaktif enerji ile ilgili doğrudan bağlantı kurulmasına yardımcı olur.
Statik Faz Caydırıcılar
Kondansatör, iki iletken levha arasındaki yalıtkan bir malzeme ile sağlanan ve elektrik enerjisini depolayan devre elemanı olarak bilinen statik faz caydırıcılar kondansatörler ile beraber kullanılmaktadır. Kompanzasyon panosunun yapımında kullanılan statik faz caydırıcılar, kondansatörlerin bakımının masraflı olmamasından kaynaklı olarak ekonomik olmaları sebebi ile şuanda reaktif güç kopmanzasyonunda kullanılırlar. Senktron kompansatör ile statik faz caydırıcıların kompanasyon panosu içerisinde ayrı ayrı kullanılma durumları söz konusu olup statik faz caydırıcılar daha ekonomiktir. Panonun yapımı esnasında yer alan etken maddelerden biri olarak tercih edilir.
Reaktif Ceza
Kompanzasyon panosunun yapımı esnasında dikkat edilmesi gereken en önemli etken reaktif cezaya maruz kalmamaktır. Reaktif ve kapasitif cezalar, tesislerde yer alan kompanzasyon panolarının gerekli bakımının yapılmamasından kaynaklı olarak standart kuruluşlar tarafından verilen cezalar olarak bilinir ve oldukça maliyetlidirler. Tesiste büyüme yaşandıkça yapılmış olan kompanzasyon panosunun tesise göre küçük kalmasından ötürü alınabilecek reaktif ceza, kompanzasyon panosunun yeniden şekillendirilmesini gerektirmektedir.
Dalga akım ile beslenmekte olan bir sistem devreden akım çekerek elektrikli ısıtma aygıtının akım ile beslenmesi durumu ortaya çıkar. Bu nedenle tesisin büyümesinin sağlanması halinde kompanzasyon panosunun yeniden yapılması ve büyütülmesi gerekir. Aksi takdirde uluslararası ceza ve yetkilendirme işlemlerine sahip olan kuruluşlar tarafından reaktif ceza uygulanır.
Bir önceki yazımız olan Yıldırımdan Korunma Yönetmeliği başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
İçindekiler