Sanayinin en önemli enerji ihtiyacı, elektrik enerjisidir. Elektrik enerjisini ise verimli kullanmak gerekir. Bu durum, endüstriyel işletmelerde kompanzasyon aracılığı ile sağlanır.  Kompanzasyon nedir? Neden önemlidir? Bu sorulara açıklık getirmek için önce aktif, reaktif ve görünür güç kavramlarını açıkladıktan sonra kompanzasyon ve öneminden bahsedeceğiz.

Elektrik enerjisinin üretilmesinde ve iletilmesinde 4 önemli faktör mevcuttur. Kalite, süreklilik, yeterlilik ve ucuzluk. Ancak ülkemizde fosil yakıt kaynaklarını oldukça pahalı tüketiyoruz. Bunun yanında ülke olarak, elektrik üretiminin büyük bir kısmını da yine bu kaynaklardan sağlıyoruz. Dolayısı ile üretimin yanında verimliliği de esas alarak mevcut enerji sistemlerinden en iyi şekilde yararlanmamız gerekiyor.

Bu anlamda elektrik enerjisinde kalitenin yakalanabilmesi için Reaktif Güç Kompanzasyonu ismini verdiğimiz sistem geliştirilmiştir.

Elektrik Sistemlerinde Güç Kavramı

Reaktif Güç Nedir?

Reaktif güç, endüktif yüklü devrelerde, manyetik devrenin uyarımı için çekilip bir sonraki döngüde geri aktarılan güçtür. Kısaca “Q” harfi ile ifade edilir. Bu güç, endüktif yük üzerinde harcanmaz, depo edilerek tekrar kaynağa gönderilir. Yani kaynakla endüktif yük arasında devamlı olarak reaktif güç alışverişi yapılır. Son kullanıcı ve sanayi bazında talep arttıkça reaktif yüklerde hızlı bir şekilde artmaya başlamıştır. Bu yükler genellikle omik-endüktif özelliktedir.

Reaktif Güç Talep Eden Sistemler

  • Senkron makineler
  • Asenkron motorlar
  • Senkron motorlar
  • Bobinler
  • Transformatörler
  • Redresörler
  • Endüksiyon fırınları, ark fırınları
  • Kaynak makinaları
  • Havai hatlar
  • Fluoresan lamba balastları
  • Sodyum ve cıva buharlı lamba balastları
  • Neon lamba balastları vs.

İndüksiyon esasına göre çalışan bu makinalarda, özellikle elektrik motorlarında, manyetik alanların oluşması için reaktif güç gereklidir.

Endüktif güç, standart bir bobine ait akım ve gerilimin etkin değerlerinin çarpımını ifade eder. Reaktif güç, bobinde depolanan ve devreye geri verilen enerji ile ilgili büyüklüktür.

 

Kapasitif güç, standart bir kondansatöre ait akım ve gerilimin etkin değerlerinin çarpımına eşittir.

 

Aktif Güç

 

Aktif güç, elektrikte öne çıkan, rezistif yüklerin harcadığı güçtür. Buna “kullanılabilir güç” de denilebilir. Birimi “Watt”’tır. P ile sembolize edilir.

 

Görünür Güç

 

Görünür güç, bir alternatif akım devresinde, kaynak gerilimi ile toplam akımının etkin değerlerinin çarpımını ifade eder. Görünür güç, aktif ve reaktif güçlerin kare toplamının karekökü ile bulunabilir. Birimi “VA”dır. S ile sembolize edilir.

Kompanzasyon Nedir ?

Kompanzasyon, akım ile gerilim arasındaki faz farkının ideal açıya getirilerek, sistemi olumsuz etkileyen reaktif güçlerin sıfıra yaklaştırılmasına denir. Kompanzasyon sayesinde enerji iletim hatlarının ve şebekenin gereksiz yere yüklenmesine sebep olan reaktif güç, minimum seviyede tutulur.

 

Reaktif  gücü dengeleme ve akım gerilim arasında oluşan faz farkının ideal ölçüde  azaltılmasına reaktif güç kompanzasyonu denir. Reaktif güç kompanzasyonu yapılmadığı takdirde, şebekede kayıplar oluşur. İletim hatları ve kablolar gereğinden fazla akım çeker ve sonuçta büyük gerilim düşümleri meydana gelir. Hatlarda oluşan gerilim düşümleri ise, enerji taşıma kapasitesini düşürür. Kompanzasyon ile birlikte daha kaliteli, daha ucuz ve daha verimli bir enerji kullanırız.

 

Reaktif güç kompanzasyonu, kompanzasyon kondansatörleri ile yapılır. Reaktif güç rölesine, istenilen seviyede yapılması gereken güç faktörü ayarları girilir. Reaktif güç rölesi, sistemi devamlı olarak izler ve reaktif gücün durumuna göre kondansatör banklarından kondansatör gruplarını devreye alıp çıkararak reaktif güç kompanzasyon işlemini gerçekleştirir. Bazı durumlarda senkron motorlarla da reaktif güç kompanzasyonu yapılabilmektedir.

 

Bir önceki yazımız olan Kompanzasyon Panosu Bakımı başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.

İçindekiler

] }