Kompanzasyon Nedir
Kompanzasyon Nedir? Kompanzasyon Nasıl Yapılır? Reaktif güç Nasıl Üretilir?
Reaktif güç (sanal güç) elektrik enerjisi motor, bobinli cihazlar vb. için döndürme etkisi ve manyetik alan oluşturmak amacıyla kullanılır. Endüktif yada kapasitif yüklerin ortaya çıkardığı etki sonucunda akım sinyalinin voltajın verdiği sinyale göre maksimum 90 derecelik fazla kaymaktadır.
Endüktif, kapasitif tüketim sonucunda ortaya çıkan voltaj ve akım sinyali aralarındaki faz kaymasını düzenleyerek ideale en yakın şekilde yani 0 derecede sabit tutma görevini gören röle, bobin yükü, kondansatör ve kontaktörü içinde bulunduran sisteme kompanzasyon ismi verilir.
Elektrik sistemlerinde bobin, elektrik motoru gibi mıknatıslanma etkisi ile birlikte elektrik enerjisini tekrardan elektrik enerjisine ya da başka bir enerjiye çeviren cihazların mıknatıslanma etkisiyle faz akımını geri kaydırmasından ötürü şebeke üzerinde oluşan endüktif – reaktif gücü dengeleme ve faz akımının olması gereken açı düzeltme işine kompanzasyon denir.
Kompanzasyon Niçin Gereklidir?
Elektrik enerjisinin santralden yola çıkarak en küçük alıcıya varana kadar dağıtımı yapılırken santral ile tüketici arasındaki iletimin minimum kayıp ile gerçekleşmesi gerekmektedir. Teknolojinin günümüz ile doğru orantılı olarak gelişmesi sonucu evlerde bulunan çamaşır makinesi, klima, buzdolabı, televizyon gibi ısıtma, havalandırma ve soğutma cihazları elektrik ihtiyacını her geçen gün daha da yükseğe çekmekte ve enerji üretimi konusunda problem yaşamamızı sebep olmaktadır.Enerji üretimi ve kullanımı daha pahalı ve lüks bir hale gelmiştir. Bu sebeple içinde bulunduğumuz durum şebekede taşınan elektrik enerjisinin fiyatının ucuz ve gerçekten iş yapabilen aktif enerji olması gerektiğini zorunlu kılmaktadır. Kompanzasyonun açıklamasında belirtildiği gibi eğer ki şebekeye bağlanmış olan bir alıcı başka bir elektrik motoru ya da bir trafo iş bu cihazlar manyetik alanların sağlanması için bağlı oldukları şebeke hattından endüktif reaktif güç olarak enerji çekerler.
Endüktif Reaktif Güç
Motorlar şebekeden ya reaktif güç çekerler ya da şebekeye reaktif güç verirler. enerji santrallerinde aktif ve reaktif güç üretimi yapılır. Motorda ve manyetik alan oluşturan endüktif reaktif güç trafolarda, şalterlerde, havai hatlarda, kablo ve iletim hatlarında gereksiz kayıplara sebebiyet vermektedir.
Eğer bu kayıplar ortadan kaldırılırsa transformatör daha yüksek motorları besleyecek bir kapasiteye ulaşacak devre açıcı kapatıcı şalterler daha küçük seçilebilir olacak tesislerde kullanılan kablo kesiti yani kalınlıkları küçülecektir.
İş Görmez Güç
Endüktif – reaktif güç, sanal güç ve iş görmez güç olarak da adlandırılır. Bunun nedeni bobinli cihazlarda sadece döndürme ve manyetik alan etkisi yaratmasıdır. Elektrik enerjisi dağıtan ve satan kurum tüketiciden sadece aktif kullanılan enerjinin bedelini fatura eder, reaktif güç kısmına sınır koymuştur kapasitif %15 endüktif %20 aşılmadığında fatura etmez. Enerjiyi dağıtan kurum iş görmez (reaktif) güce şebekeden çekilen aktif güce göre %20 sınır koymuştur. 100 birim aktif çekilirse 20 birim reaktif kullanılabilir, bu değer üzerindeki reaktif kullanımlar elektrik faturasına yansıtılır, bu duruma reaktif ceza denir. İş görmez güç tesislerde kondansatör ile ihtiyaca göre kompanzasyon sistemi kurularak gerekli iş görmez güç üretilir.
Kompanzasyon Faydaları
- Enerjinin üretildiği santrallerde yük kapasitesini doldurmaz.
- Dağıtım ve iletim hatlarındaki gereksiz yüklemeyi azaltır.
- Kesici, ayrıcı, trafo, izolatör, şalter, gerilim trafo gibi yüksek gerilim tesislerinde arıza riski ve sayısını azaltır.
- Trafolardaki gereksiz yüklenmeyi ortadan kaldırır.
- İletken kesitlerinin küçülmesine ve daha çok akım taşımasına yol açar.
- Sistemdeki tüm devre elemanlarında kapasite ve verim artışı sağlar.
- Sistem kurulumda maliyet düşürür.
- Sistemdeki gerilim çökmelerinin önüne geçer.
- Trafoya yüklenme azaldığından dolayı elektrik faturalarında düşüş görülür.
- Kondansatörlerin empedansı değeri düşük olduğundan sistemdeki harmonikleri üzerine çeker.
Bir önceki yazımız olan Topraklama Ölçümü Nasıl Yapılır ? başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.